time

n 1 wakati past, present and future ~ wakati uliopita, uliopo na ujao. 2 majira, muda. ~ waits for no man (prov) muda haumngoji mtu. 3 (also) a + adj + ~ kipimo cha muda six hours is a period of ~ saa sita ni kipindi cha muda we have no ~ to lose hatuna muda wa kupoteza. behind ~ liochelewa the bus is two hours behind ~ basi limechelewa saa mbili. on ~ liowahi, katika/kwa wakati wake she came on ~ aliwahi. in no ~ mara moja, haraka sana. (from/since) ~ immemorial; (from/since) ~ out of mind zama za kale. gain ~ vuta muda (kwa mbinu). all the ~ kwa kipindi chote kile (kinachozungumziwa); wakati wote, muda wote. half the ~ nusu ya wakati uliotolewa; kwa muda mrefu; mara nyingi, karibuni wakati wote. 4 saa what is the ~? ni saa ngapi? 5 kipindi (miaka, miezi, saa, dakika, n.k.), muda. keep good/bad ~ (of a clock or watch) enda sawa/poteza majira. the ~ of the day muda unaoonyeshwa kwenye saa. pass the ~ of day (with...) amkiana/ salimiana na mtu. 6 wakati it is breakfast ~ ni wakati wa staftahi/kifungua kinywa it is ~ to go ni wakati wa kuondoka ~ is up wakati umekwisha. (work, etc) against ~ harakisha (kutokana na upungufu wa muda). at the same ~ kwa pamoja, kwa wakati mmoja, sawia; hata hivyo; pamoja na hayo, lakini he is poor at the same ~ he is generous ni fukara hata hivyo ni mkarimu. at ~s; from ~ to ~ mara nyingi, mara kwa mara. at all ~s wakati wote, mara zote. at your ~ of life katika umri wako. in ~ mapema she was in ~ for the lesson alifika mapema kwa somo; baada ya muda fulani, hatimaye you will succeed in ~ hatimaye utafanikiwa. near her ~ (of a woman) karibia kujifungua. do ~ (coloq) tumikia kifungo. serve one's ~ -wa mwanagenzi kwa muda fulani; tumikia kifungo. his ~ is drawing near wakati wake unakaribia. 7 mara for the last ~ kwa mara ya mwisho he failed five ~s alishindwa mara tano. at one ~ wakati fulani at one ~ she sent a nasty letter wakati fulani alituma barua kali. at other ~ wakati mwingine. ~ and again; times without number mara kwa mara; kila mara. many a ~; many ~s mara nyingi, mara kwa mara. one at a ~ moja moja take two tablets at a ~ meza vidonge viwili kwa kila wakati mmoja. 8 ~s(pl) (maths) mara six ~ three sita mara tatu. her house is two ~ bigger than mine nyumba yake ni kubwa mara mbili zaidi ya nyumba yangu. 9 (often pl) (hali ya) maisha; enzi in the ~s of the chiefs katika enzi ya watemi. ahead of one's ~; born before one's ~ -wa mbele kimawazo; zaliwa kabla ya wakati wako. (even) at the best of ~s hata wakati wa neema. behind the ~s -wa na mawazo ya kizamani; liopitwa na wakati. have a good ~ burudika, starehe. have the ~ of one's life (colloq) furahia kupita kiasi. 10 (of music) mdundo. in /out of ~ inayofuata/isiyotuata mdundo. double-quick ~ kwa kasi sana. beat ~ onyesha mapigo ya mdundo kwa mkono au fimbo. keep ~ cheza au imba kwa kufuata mdundo. 11 (compounds) time-ball n mpira wa kuashiria muda maalum. ~-bomb n bomu lililotegeshwa kulipuka kwa muda maalum. ~ card/sheet n kadi ya mahudhurio ya wafanyakazi. time-expired adj (of soldiers and sailors) waliostaafu. ~ exposure n uachiaji wa mwanga kuingia kwenye filamu kwa zaidi ya nusu sekunde. ~-fuse n fyuzi inayowaka kwa muda maalumu. time-honoured adj -a kuheshimiwa kutokana na ukale wake. time-keeper n mdhibiti/kidhibiti majira/muda; (of a watch, etc) saa inayokwenda vizuri/isiyopoteza majira. time-lag n kawio, muda kati ya matukio mawili. time-limit n muda maalumu; kiwango maalum cha muda. ~-piece n saa. time-server n mnafiki, ajipendekezaye; barakala. time-serving adj geugeu. ~ signal n kiashiria muda. ~-switch n swichi ya wakati/majira. time-table n ratiba. ~ work n kazi ya kibarua/ya kipande/kulipua ~-worker n kibarua. ~ worn adj kuukuu, -a zamani. ~ zone n ukanda wa kijiografia unaotumia majira yanayofanana. vt 1 chagua/panga saa (ya kutenda jambo). 2 pima muda. 3 rekebisha ~ one's steps to the music rekebisha hatua zilingane na mdundo wa muziki. timing n mpangilio/urekebishaji wa muda. timeless adj (liter) -a milele, -a aushi, siopimika. timely adj -a wakati wa kufaa, -a kuja wakati mzuri. timeliness n wakati mzuri/wa kufaa.