give

vt,vi 1 ~ (to) -pa, toa, patia, gawia ~ alms toa sadaka ~ a message toa/pa ujumbe ~ medicine -pa dawa the sun ~s us light jua hutupa mwanga. 2 ~ for something; ~ to do something -lipa, lipia How much did you ~ for your new farm? ulilipa kiasi gani kwa shamba lako jipya? 3 ~ (to) kabidhi, wekesha, salimisha; -pa ~ the customs officer your luggage kabidhi mizigo yako kwa afisa wa forodha. 4 ruhusu, kubali, achilia, -pa. ~ somebody ten minutes ruhusu mtu dakika kumi. ~ somebody trouble sumbua; fanyia fujo/matata. 5 ambukiza you have ~n me a rash umeniambukiza upele. 6 jitolea. ~ your life to the cause of God jitolea maisha kwa ajili ya kazi za Mungu. 7 (used in the imper to show preference) ~ us a proper salary or fire us tupe mshahara halali ama sivyo tufukuze. 8 (used with a noun in a pattern that may be replaced by one in which the noun is used as a verb) ~ a push sukuma ~ somebody a ring pigia mtu simu ~ a smile tabasamu. 9 (in fixed phrases) ~ or take kama/ kiasi cha he is forty years old, ~ or take a year ana kiasi cha miaka arubaini. ~ somebody to best (old use) kiri/ kubali ubora (wa mtu) ~ somebody understand that taarifu, fahamisha, hakikishia (mtu fulani) kuwa. ~ it to somebody to (colloq) adhibu, karipia G~ it to him! Mpe! ~ somebody what for/a piece of one's mind (colloq) adhibu, kemea, -pa ukweli wake. ~ way rudi nyuma; (of support) shindwa kuhimili. ~ way (to something/somebody) pisha; (replace) badiliwa na; (abandon oneself) jiachia; (concede) kubaliana na ~ way to demands kubaliana na madai. 10 legea; pinda, nepa, bonyea the bow does not ~ well upinde haupindiki vizuri this matress ~s comfortably godoro hili linabonyea vizuri. 11 given (pp) (in formal documents) -liotolewa ~n under my hand and seal on this tenth day of February, 1996 -liotolewa kwa idhini na muhuri wangu leo tarehe kumi mwezi Februari, 1996; (in reasoning) ikiwa, iwapo ~n the opportunity he could make a good politician ikiwa atapewa nafasi anaweza kuwa mwanasiasa bora; -liokubaliwa; -liopangwa the ~n time and place mahala na saa iliyopangwa the ~ n conditions masharti tuliyo kubaliana. be ~n to something/ doing something -wa na tabia ya, penda ~n to gossiping -enye tabia ya utetaji ~ n to drink penda kunywa pombe. 12 what ~s (colloq) kuna nini? 13 (uses with adv particles and prep).~ somebody away kabidhi bibi arusi (kwa bwana arusi wakati wa arusi). ~ something away toa sadaka; -pa mtu; (lose unnecessarily tupa; (distribute) gawa, toa bure ~ awa clothes gawa/toa nguo bure; fichua, toa siri ~ away a secret fichua siri. giveaway n (colloq) vitu vitolewavyo bure at ~ away prices rahisi sana the examination was a ~ away mtihani ulikuwa rahisi mno; kitu kifichuliwacho the child's face was a ~ away uso wa mtoto ulifichua kosa lake. ~ something back (to somebody); ~ somebody back something rudisha ~ the book back to the teacher rudisha kitabu kwa mwalimu. ~ something forth (old use or liter) toa (moshi, hewa n.k.). ~ in (to somebody) kubali kushindwa terrorists gave in magaidi walikubali kushindwa. ~ something in kabidhi, wasilisha (ripoti, karatasi n.k.) the commission gave in the report to the Minister tume iliwasilisha ripoti kwa Waziri. ~ one's name in (to somebody) julisha/tangaza nia/madhumuni (ya kugombea uchaguzi n.k.). ~ something off toa (moshi, hewa n.k.). ~ on to elekea; chungulia. ~ out (finish) isha, malizika. ~ something out gawa; peleka ~ out tea gawa chai. ~ out to be; ~ it out that somebody is tangaza The Minister ~s Mr Pandu out to be the Director Waziri amemtangaza bwana Pandu kuwa Mkurugenzi. ~ upon; ~ on to; ~ over (sl) acha ~ over gabbling acha kubwata. ~somebody/something over (to somebody) kabidhi, peleka ~ somebody over to the police peleka/kabidhi mtu polisi. be ~n over to something jiachia, jikita, jishughulisha sana (katika tamaa, dhambi, huzuni n.k.); (set aside) tengwa kwa shughuli maalumu the last week before examinations was ~n over to revision wiki ya mwisho kabla ya mitihani ilitengwa kwa ajili ya marudio. ~ up salimu amri. ~ somebody up (lose hope in) achana na, pigia mahuru; (colloq) acha, achana na she gave up her friend ameachana na rafiki yake (lose hope of seeing) -tomtarajia mtu, kata tamaa our mother arrived after we had ~n her up mama yetu aliwasili baada ya sisi kukata tamaa. ~ somebody up for lost kata tamaa (ya kumwona au kumwokoa). ~ somebody/one self/something up (to somebody) salimisha, kabidhi the bandit gave himself up to the police jambazi lilijisalimisha kwa polisi ~ up one's seat to someone pisha mtu. ~ something up acha. ~ up drinking acha kunywa pombe. ~ up the ghost -fa, aga dunia n hali ya kunyumbuka/pindika/ nepa/bonyea wooden chairs have no ~ up in them viti vya mbao havibonyei; (fig) (of a person) hali ya kujitoa/kushindwa/ kujisalimisha/ kukubali. ~ and take maafikiano, makubaliano there must be a ~ and take in settling any dispute lazima kuwa na maafikiano katika kusuluhisha ugomvi wowote. giver n mpaji, mtoaji.